Steeds meer slachtoffers van seksueel geweld vinden hun weg naar één van de 10 ‘Zorgcentra na Seksueel Geweld (ZSG)’. Omdat deze samenwerkingsverbanden tussen ziekenhuizen, politiediensten en parket, waar multidisciplinaire zorg wordt geboden, een aanzienlijk toegevoegde waarde blijken te hebben voor zowel slachtoffers als politie en justitie, wordt het model nu juridisch verankerd. De wetgever creëert een wettelijke basis voor de werking, financiering en bekrachtiging van de ZSG. Ook de rol van de verschillende partners in de ZSG, de diensten die er geboden worden, de rechten van de slachtoffers en de verwerking van persoonsgegevens komen aan bod.
Zorgcentra na Seksueel Geweld
Een ZSG is een samenwerkingsverband tussen een ziekenhuis, politiediensten en het parket, waar multidisciplinaire zorg geboden wordt aan slachtoffers van seksueel geweld, waaronder medische zorg, een forensisch onderzoek, klinische psychologische begeleiding, de mogelijkheid om een klacht in te dienen en ondervraagd te worden door een speciaal opgeleide politieagent.
Een jaar na de opstart van het proefproject in 2017 bleek uit een wetenschappelijke evaluatie dat het model een aanzienlijke toegevoegde waarde had voor de zorg voor slachtoffers van seksueel geweld, voor het nemen, de analyse en de bewaring van forensische stalen, alsook voor de samenwerking tussen gezondheidszorgbeoefenaars, politie en justitie. Daarom besliste de federale ministerraad in 2020 om 7 bijkomende ZSG op te richten, met vorig jaar de opening van het 10e ZSG.
Eind 2021 hebben de Belgische autoriteiten zich in het Nationaal Actieplan ter bestrijding van gendergerelateerd geweld 2021-2025, geëngageerd om het ZSG-model wettelijk te verankeren. Nu doet de federale wetgever het nodige. Er wordt een wettelijke basis gecreëerd voor de werking, financiering en bekrachtiging van de ZSG. Daarnaast regelt de wet de rol van de verschillende partners in de ZSG, de diensten die er geboden worden, de rechten van de slachtoffers en de verwerking van persoonsgegevens.
Definiëring en omkadering
De wet definieert een ZSG als ‘een door het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen bekrachtigd samenwerkingsverband tussen een ziekenhuis, de politiediensten en het openbaar ministerie’. Een ZSG functioneert volgens een bepaalde werkwijze die voortvloeit uit een nationaal gevalideerd model m.b.t. de werking van de ZSG (het ZSG-model). Het verleent een specifiek multidisciplinair en holistisch aanbod van diensten aan slachtoffers van seksueel geweld.
Een ZSG heeft als opdracht slachtoffers van seksueel geweld multidisciplinair te ondersteunen door hen gezondheidszorg en sociale diensten aan te bieden; door hen een forensisch onderzoek aan te bieden; door hen te informeren, en te begeleiden wanneer zij een klacht wensen neer te leggen; door hen politionele bejegening ter plaatse te bieden en door de uitvoering van de gerechtelijke opdrachten te faciliteren.
De werking van een ZSG steunt op één fundamenteel uitgangspunt: de autonomie van het slachtoffer. Het slachtoffer geeft aan wat het nodig heeft en beslist over de diensten die aan het slachtoffer worden verleend. De wetgever omschrijft in detail de werking van de ZSG.
Partners
Elk ZSG heeft als partners: één ziekenhuis, één parket van de procureur des Konings en alle lokale politiezones die behoren tot het ambtsgebied van dat parket van de procureur des Konings, eventueel aangevuld met de federale politie. Alle partners van een ZSG moeten zorgen voor een structurele, multidisciplinaire, stapsgewijze en omvattende uitvoering van hun opdrachten binnen het ZSG.
Aangezien een ZSG een samenwerkingsverband is, is de goede samenwerking tussen de partners van groot belang. Alleen zo kan het ZSG zijn opdrachten op een kwaliteitsvolle en efficiënte manier volbrengen. De partners houden elkaar op de hoogte van problemen bij het functioneren van het ZSG en bezorgen elkaar ook – binnen de wettelijke mogelijkheden – alle nodige informatie om de werking van het ZSG te optimaliseren. Daartoe wordt per ZSG een lokaal coördinatieteam opgericht.
ZSG-afdeling
De ZSG-afdeling is de fysieke locatie waar de partners van het ZSG hun opdrachten verrichten, en waar slachtoffers en hun steunfiguren het ZSG-aanbod kunnen ontvangen. De ZSG-afdeling bevindt zich in of nabij het ziekenhuis dat partner is in het ZSG.
Het onderscheid tussen een ZSG en een ZSG-afdeling is van belang omdat de wetgever aan de partners van het samenwerkingsverband ook verplichtingen oplegt die niet plaatsvinden in of zich afspelen op de ZSG-afdeling, maar waaraan wel moet worden voldaan om als een ZSG te functioneren.
Financiering
De wet voorziet in financiering voor de politie en het ziekenhuis als partner van een ZSG. De wetgever creëert in dit kader een stabiele en duidelijke rechtsbasis voor de coördinatie- en financieringstaken die het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen verricht voor de ZSG.
In werking: 1 januari 2025 (mits mogelijkheid om de inwerkingtreding van bepaalde artikelen bij KB uit te stellen, tot uiterlijk 1 januari 2027).
