Vanaf 2021 gelden er strengere regels voor chemische stoffen die ook gebruikt kunnen worden voor het illegaal aanmaken van explosieven. Europa maakt dan een onderscheid tussen de bestaande ‘precursoren waarvoor een beperking geldt’ en een nieuwe categorie van ‘gereguleerde precursoren’, waarvoor geen beperking, maar wel een meldplicht geldt. De Unie eist ook dat marktdeelnemers, professionele gebruikers en particulieren hun personeel beter opleiden om verdachte transacties met precursoren sneller te kunnen onderscheppen. De nieuwe verordening heeft een impact op de Reach-wetgeving.
Twee soorten precursoren
Verordening 2019/1148 maakt een onderscheid tussen:
| • | precursoren voor explosieven waarvoor een beperking geldt, of bijlage I-precursoren, en |
| • | gereguleerde precursoren voor explosieven, of bijlage II-precursoren. |
Precursoren waarvoor een beperking geldt, zijn precursoren die boven bepaalde concentraties niet aangeboden mogen worden aan particulieren, en die door hen ook niet mogen binnengebracht worden, in het bezit gehouden worden, of gebruikt worden. Opgelet! Een ‘particulier’ is volgens de Unie: ‘elke natuurlijke óf rechtspersoon die handelt voor doeleinden die buiten zijn handels-, bedrijfs- of beroepsactiviteit valt’.
De bestaande lijst van de precursoren met een beperking wordt aangevuld. Zwavelzuur en ammoniumnitraat komen erbij en de grenswaarde voor nitromethaan wijzigt. De nieuwe verordening bevat voor elke stof ook een ‘bovengrenswaarde ten behoeve van vergunning’.
Ammoniumnitraat stond tot nu op de
restrictielijst van Reach (bijlage XVII, nr. 58). De stof wordt daar geschrapt en valt voortaan onder de regels op de precursoren voor explosieven.
Gereguleerde stoffen voor explosieven zijn stoffen waarvoor geen beperkingen gelden, maar waarbij verdachte transacties gemeld moeten worden. Op de nieuwe lijst met de gereguleerde stoffen die – op zichzelf of in mengsels of in andere stoffen – tot een meldplicht leiden, staan 9 stoffen, waaronder aceton, kaliumnitraat en magnesiumpoeders.
Vrij verkeer met beperkingen
Net als nu, mogen precursoren waarvoor een beperking geldt, niet aangeboden worden aan, of binnengebracht, in het bezit gehouden of gebruikt worden door particulieren.
En net als nu mogen de lidstaten daarvan afwijken met een vergunningsregeling. Maar dat kan alleen nog als de concentraties aan stoffen met beperking ónder een bepaalde ‘bovengrenswaarde voor vergunning’ blijven. Een vergunning kan nog maximum 3 jaar geldig blijven.
Bovendien moet de particulier een legitiem belang hebben bij het verwerven, binnenbrengen, bezitten of gebruiken van de bewuste precursoren. Bij de vergunningverlening zal de lidstaat bijvoorbeeld moeten nagaan of er alternatieven bestaan met een vergelijkbare werking, of de precursoren wel voldoende veilig worden opgeslagen en of de vergunningvrager geen strafblad heeft – ‘waar dan ook in de Unie’. De bevoegde instanties zullen dan ook informatie uitwisselen over strafrechtelijke veroordelingen.
Voor gereguleerde precursoren gelden die beperkingen niet.
Personeel met kennis van zaken
Marktdeelnemers die precursoren verkopen aan andere marktdeelnemers (om die op hun beurt door te verkopen) moeten die afnemers op de hoogte brengen van het bestaan van de beperking (bijlage I-stoffen) of meldingsplicht (bijlage II-stoffen). Ook wanneer de verkoop online plaatsvindt, via een online-marktplaats.
Is hun bestemmeling een professionele gebruiker of particulier met vergunning, dan moet de marktdeelnemer kunnen aantonen dat het personeel dat bij de verkoop van de gereguleerde precursoren betrokken is, weet welke producten gereguleerde precursoren bevatten, en dat het op de hoogte is van alle wettelijke verplichtingen: check van de vergunningsplicht, verificatie van de identiteit van de particuliere koper, afweging of de aankoop wel past in de handels-, bedrijfs- of beroepsactiviteiten van de kandidaat-koper, enz. Dat kan met een ‘Verklaring van de klant’, die de marktdeelnemers minstens anderhalf jaar moeten bijhouden voor inspectie. De verordening bevat een voorbeeld van zo’n verklaring.
Verdachte transacties en diefstal
Marktdeelnemers en online-marktplaatsen zetten procedures op om verdachte transacties te traceren en melden verdachte transacties binnen de 24 uur aan het nationale meldpunt. De verordening somt op wanneer een transactie beschouwd wordt als verdacht: bijvoorbeeld wanneer het onduidelijk is waarvoor de chemische stoffen gebruikt zullen worden, wanneer er ongewoon grote hoeveelheden besteld worden, of wanneer grote bedragen cash betaald worden.
Marktdeelnemers én professionele gebruikers melden elke aanmerkelijke verdwijning of diefstal van gereguleerde stoffen binnen de 24 uur. Particulieren hebben eenzelfde meldplicht voor precursoren met een beperking.
Eerstehulpverleners, inspectiediensten, politiemensen, douaniers en andere
De lidstaten krijgen de plicht om een bijzonder opleidingsprogramma uit te werken voor de rechtshandhavingsinstanties, de eerstehulpverleners en de douanefunctionarissen, om hen te helpen om gereguleerde precursoren te herkennen en om tijdig en gepast te kunnen reageren op verdachte activiteiten. De lidstaten kunnen daarvoor te rade gaan bij Cepol, het Europese Agentschap voor samenwerking en opleiding op het gebied van rechtshandhaving.
Daarnaast organiseren de lidstaten bewustmakingsacties naar alle sectoren waar gereguleerde precursoren voor explosieven worden gebruikt.
De Europese Commissie zal van haar kant regelmatig geactualiseerde richtsnoeren publiceren voor de actoren uit de chemische sector en voor de bevoegde nationale autoriteiten. Die zullen informatie bevatten over de veilige opslag van precursoren, het herkennen van verdachte transacties, de maatregelen die genomen kunnen worden bij online-verkoop, enz.
Lidstaten mogen verder gaan
EU-lidstaten die redenen hebben om te geloven dat andere dan bijlage I- of II-stoffen gebruikt worden voor het illegaal aanmaken van explosieven, dat de grenswaarden bij de precursoren met beperking te hoog zijn, of dat een stof van gereguleerde stof moet verschuiven naar stof met beperking, kunnen zelf een aantal maatregelen nemen. De Europese Commissie gaat dan zo snel mogelijk na of zij de verordening moet bijsturen.
Vanaf 1 februari 2021
De huidige vergunningen blijven geldig tot ze verstrijken en ten laatste tot 2 februari 2022. Ondanks het principiële verbod, mogen particulieren nog tot 2 februari 2022 precursoren met beperking in hun bezit hebben, binnenbrengen en gebruiken, die zij vóór 1 februari 2021 legaal hebben verworven.
