Europa wil dat gerechtelijke procedures, ook grensoverschrijdende, zo veel mogelijk digitaal verlopen. Twee nieuwe wetgevende initiatieven moeten die omslag kracht bijzetten.
Verordening 2023/2844 en de bijhorende Richtlijn 2023/2847 voorzien in een uniform rechtskader voor het gebruik van elektronische communicatie
| • | tussen bevoegde autoriteiten in procedures voor justitiële samenwerking in burgerlijke-, handels- en strafzaken; en |
| • | tussen natuurlijke personen of rechtspersonen en bevoegde autoriteiten in gerechtelijke procedures in burgerlijke- en handelszaken. |
In bepaalde gevallen zullen justitiële autoriteiten verplicht zijn om elektronisch met elkaar te communiceren. Bijvoorbeeld de communicatie tussen verzendende en ontvangende instanties die zijn belast met de uitvoering van de juridische instrumenten in de bijlagen bij de verordening (bv. de Europese betalingsbevelprocedure, insolventieprocedures, het Europees aanhoudingsbevel) moet elektronisch plaatsvinden via nationale IT-systemen die verbonden zijn door e-CODEX.
Daarnaast bevat de verordening maatregelen om de digitale toegang tot het recht voor burgers en bedrijven, waaronder de toegang tot de rechter, in grensoverschrijdende zaken te verbeteren. Zo stelt de tekst dat documenten die in elektronische vorm worden ingediend, niet mogen worden geweigerd of buiten behandeling worden gelaten, om de enkele reden dat zij deze elektronische vorm hebben.
Daarnaast doelt de tekst ook op het verplicht in behandeling nemen van digitaal ingediende verzoeken en aanvragen van burgers en bedrijven. Deze verplichting geldt voor juridische beroepen, gerechten en andere bevoegde autoriteiten. Voor zaken onder de reikwijdte van de (herschikte) bewijsverkrijgingsverordening en betekeningsverordening is een andere procedure van toepassing.
Verder wordt het Europese e-Justitie anders ingericht zodat burgers en bedrijven via het portaal rechtbanken en andere justitiële autoriteiten kunnen contacteren. Om de autonomie van partijen en de rechten van degenen die geen toegang hebben tot het internet te waarborgen, kunnen burgers en bedrijven wel blijven kiezen voor communicatie langs andere (bestaande) wegen.
De tekst bevat tot slot ook geharmoniseerde regels voor zaken die aan elektronische communicatie raken:
| • | het gebruik van videoconferentie in civielrechtelijke en strafrechtelijke procedures met een grensoverschrijdend aspect ‘voor doeleinden anders dan onder de reikwijdte van de bewijsverkrijgings- en betekenisverordeningen vallend’. Voor de civielrechtelijke procedure geldt dat de rechter kan beslissen tot inzet van videoconferentie en de procespartijen een opinie kunnen toezenden over of de rechter dient over te gaan tot een digitale hoorzitting. Met betrekking tot het gebruik van videoconferentie in strafrechtelijke procedures omvat het voorstel een regeling voor het horen van een verdachte of veroordeelde in strafrechtelijke procedures die vallen onder de reikwijdte van de juridische instrumenten genoemd in bijlage II. Een dergelijk verhoor zal kunnen worden toegestaan, mits daarvoor de betreffende technologie aanwezig is, de bijzondere omstandigheden van het geval de inzet van deze technologie rechtvaardigen, en de verdachte of veroordeelde zijn instemming heeft gegeven. Daarnaast behoort de verdachte toegang tot een rechtsmiddel te hebben, tegen de beslissing tot de inzet van videoconferentie. |
| • | de geldigheid en acceptatie van elektronische zegels en handtekeningen in geval van elektronische communicatie in grensoverschrijdende samenwerking of bij de toegang tot het recht; |
| • | de rechtsgevolgen van elektronische documenten; |
| • | de elektronische betaling van vergoedingen. |
Inwerkingtreding: 16 januari 2024 (20 dagen na publicatie in het Europees Publicatieblad). Opgelet: de lidstaten moeten de bepalingen uit de Verordening pas toepassing vanaf 1 mei 2025. Voor de verwerking van de bepalingen uit de richtlijn krijgen ze meer tijd.
Bronnen:
-Verordening (EU) 2023/2844 van het Europees Parlement en de Raad van 13 december 2023 betreffende de digitalisering van de justitiële samenwerking en de toegang tot de rechter in grensoverschrijdende burgerlijke, handels- en strafzaken, en tot wijziging van bepaalde handelingen op het gebied van justitiële samenwerking,Pb. L. 2023/2844, 27 december 2023.
-Richtlijn (EU) 2023/2843 van het Europees Parlement en de Raad van 13 december 2023 tot wijziging van Richtlijnen 2011/99/EU en 2014/41/EU van het Europees Parlement en de Raad, Richtlijn 2003/8/EG van de Raad en de Kaderbesluiten 2002/584/JBZ, 2003/577/JBZ, 2005/214/JBZ, 2006/783/JBZ, 2008/909/JBZ, 2008/947/JBZ, 2009/829/JBZ en 2009/948/JBZ van de Raad, wat betreft de digitalisering van de justitiële samenwerking,Pb. L. 2023/2843, 27 december 2023.
