Op 1 oktober 2023 treedt de gloednieuwe ‘Wet Feminicide’ in werking. Deze wet bevat een aantal mechanismen om feminicide en gendergerateerde dodingen te voorkomen, te analyseren en op te volgen. De tekst zorgt ook voor een betere bescherming, ondersteuning en informering van slachtoffers. De politiediensten en de diensten van Justitie krijgen de belangrijke taak om alle relevante gegevens m.b.t. feminicide en gendergerelateerde dodingen te verzamelen.
Feminicide
De ‘Wet Feminicide’ introduceert een aantal definities, zowel van feminicide zelf als van de types geweld die aan feminicide voorafgaan (denk aan seksueel geweld, psychologisch geweld en intrafamiliaal geweld). Feminicide wordt omschreven als ‘de opzettelijke doding van een vrouw wegens haar gender of de dood van een vrouw t.g.v. praktijken die schadelijk zijn voor vrouwen, ongeacht of deze opzettelijke doding of de schadelijke praktijken gepleegd werden door een partner, een familielid of een derde’. De wetgever definieert daarbij 4 categorieën van overlijdens: intieme feminicide, niet-intieme feminicide, indirecte feminicide en gendergerelateerde doding.
Al deze definities zijn zoveel mogelijk afgestemd op internationale en Europese bronnen en op bestaande definities in het Belgische recht, bijvoorbeeld in het strafrecht. Maar ze zijn niet identiek, aangezien de Feminicidewet geen strafwet is, maar een kaderwet. De tekst bevat dus geen concrete bestraffing.
Conceptueel kader
Dergelijke wettelijke afbakening ontbrak tot nog toe in ons land. Er was dus ook geen formele identificatie van het fenomeen wat de studie ervan, de productie van statistieken en de statistische samenwerking op Europees niveau belemmerde.
De wetgever komt daarom met een conceptueel kader en algemene beginselen die voortaan als leidraad dienen voor elke actie ter preventie en bestrijding op federaal niveau. De inzameling en analyse van statistische gegevens over feminicide en gendergerelateerde dodingen die er nu wel moet komen, moet een beter inzicht geven in de omvang en kenmerken van het fenomeen en bijdragen in de aanpak ervan.
Gegevensinzameling en rapportering
De politiediensten en de diensten van Justitie krijgen de belangrijke taak om alle relevante gegevens m.b.t. feminicide en gendergerelateerde dodingen te verzamelen.
Het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen zal instaan voor de rapportering. Het zal een jaarlijks verslag publiceren met daarin de belangrijkste statistieken over feminicides en gendergerelateerde dodingen, de kenmerken van het slachtoffer, de dader en de relatie tussen slachtoffer en dader en meer in het bijzonder het aantal klachten, aangiften en zonder gevolg geklasseerde zaken (en de motieven hiervoor), onderzoeken en veroordelingen. Het verslag moet ook een overzicht geven van de beschikbare internationale cijfers met betrekking tot feminicide en hun verhouding tot de Belgische gegevens.
Het Instituut zal ook tweejaarlijks een studie publiceren m.b.t. de prevalentie van de verschillende categorieën en types, over de evolutie ervan in de tijd en over de maatregelen die genomen zijn om het fenomeen in te dijken, over de relevante gegevens van de slachtoffers, de verdachten, relatie tussen slachtoffer en dader, de omstandigheden van het overlijden, de kenmerken van het incident en de motieven in verband met het gender van het slachtoffer.
Wetenschappelijk Comité
Er zal ook een wetenschappelijk comité worden opgericht om feminicide en gendergerelateerde doding te analyseren op basis van individuele casussen. Het comité zal, met het oog op preventie, een geanonimiseerd rapport publiceren dat algemene aanbevelingen bevat. Dit geanonimiseerde rapport wordt door de voorzitter overgemaakt aan de bevoegde ministers.
Slachtoffers
De wet heeft ook heel wat aandacht voor slachtoffers en voorziet in extra maatregelen ter bescherming en ondersteuning. De wet garandeert bijvoorbeeld dat slachtoffers worden opgevangen in een geschikte ruimte die de nodige discretie biedt, door een politieagent die een opleiding rond gendergerelateerd geweld heeft gevolgd. En dat ze uitgebreid geïnformeerd worden, onder meer over de bestaande beschermingsmaatregelen, zoals de beschikking tot tijdelijk huisverbod.
Risicotaxatie
Nieuw is ook het verplichte risicotaxatie- en risicobeheersinstrument. Vanaf 1 oktober moet bij alle klachten, meldingen, verklaringen of procedures in verband met feminicide en gendergerelateerd geweld gebruik worden gemaakt van een risicotaxatie- en risicobeheersinstrument. Dit moet de politie en de rechterlijke macht in staat stellen om de risico’s voor een slachtoffer beter in te schatten, de gevaarlijkheid van de daders te analyseren en beschermende maatregelen te nemen, zoals een straatverbod of een anti-stalkingalarm. Meer details hierover in een later KB.
Opleidingen politie en magistratuur
In de bestaande opleidingen voor politieagenten en magistraten moet voortaan speciale aandacht worden besteed aan feminicides en de geweldsspiraal die eraan voorafgaat.
In werking: 1 oktober 2023 (mits enkele uitzonderingen).
