België en Congo willen nauwer gaan samenwerken bij strafzaken. Op 29 april 2009 maakten ze een aantal concrete afspraken om de wederzijdse rechtshulp in strafzaken en de overbrenging van gevonniste personen te vergemakkelijken. Op 3 april 2014 werd met beide verdragen formeel ingestemd door onze federale wetgever. Die instemmingswet is op 8 mei 2023 in het Belgisch Staatsblad verschenen. Maar aangezien de Democratische Republiek Congo nog niet klaar is met de ratificatieprocedure treden de verdragen nog niet in werking. Dat kan pas 30 dagen nadat alle ratificatieformaliteiten zijn vervuld.
In het ‘Verdrag wederzijdse rechtshulp’ engageren België en Congo zich om elkaar in zo ruim mogelijke mate rechtshulp te verlenen in strafzaken. De overeenkomst geeft vorm aan de procedurele aspecten: van hoe de verzoeken om wederzijdse rechtshulp moeten worden verstuurd, wat de inhoud ervan moet zijn, over mogelijke weigeringsgronden tot de tenuitvoerlegging ervan. Met duidelijke regels voor de vraag naar documentatie, hulp bij huiszoekingen, inbeslagnemingen (en andere dwangmaatregelen), het verlenen van bijstand in het kader van de opbrengsten van criminele activiteiten, de afgifte van gerechtelijke akten, de verschijning van getuigen en deskundigen, de tijdelijke overdracht van gedetineerden om ze te laten getuigen of te laten helpen bij onderzoeken, enz. De tekst bevat daarbij duidelijke principes i.v.m. legalisatie van documenten, de vertrouwelijkheid van verzoeken en de beslechting van geschillen.
Het tweede verdrag moet de overbrenging van gevonniste personen tussen België en Congo vergemakkelijken. Beide landen verbinden zich in het verdrag om op dat vlak nauw samen te werken en zo de resocialisatie van gedetineerden te bevorderen. Voor Belgen die vastzitten in Congo betekent dit dat ze op een eenvoudige manier naar ons land kunnen worden overgebracht om hier hun straf verder uit te zitten. Hetzelfde geldt voor Congolezen die hier veroordeeld zijn tot een vrijheidsbenemende straf.
Zowel het Belgisch-Congolese Overbrengingsverdrag als het Verdrag wederzijdse rechtshulp liggen in lijn met gelijkaardige verdragen die België eerder afsloot met landen van buiten de EU. De voorwaarden zijn min of meer dezelfde.
De Belgische instemmingswet treedt in werking op 18 juni 2023 (10 dagen na publicatie in het Belgisch Staatsblad).