Slachtoffers die in het kader van de strafuitvoering hun rechten (om te worden geïnformeerd, gehoord en voorwaarden te laten opleggen in hun belang) willen doen gelden, moeten vanaf 1 september 2022 de (hernieuwde) slachtofferfiche gebruiken. De slachtofferverklaring, het andere document dat hier tot nog toe voor diende, verdwijnt van het toneel. Door met één duidelijk formulier te werken, wil de federale regering de procedure vereenvoudigen en meer ‘slachtoffervriendelijk’ maken. Maar ze zorgt ook voor andere wijzigingen die de rechten van slachtoffers versterken. Zo bestaat er voortaan een strikte lijst met misdrijven waarvoor de veroordeling het ‘proactief’ informeren van de betrokken slachtoffers over het doen gelden van hun rechten met zich meebrengt. De nieuwigheden zijn gebundeld in een nieuw uitvoeringsbesluit bij de Strafuitvoeringswet.
Slachtofferfiche
Op dit moment bestaan er 2 verschillende documenten waarmee slachtoffers hun rechten (om te worden geïnformeerd, gehoord en voorwaarden in hun belang te laten opleggen) kunnen doen gelden in het kader van de strafuitvoering.
Maar dat onderscheid tussen enerzijds de ‘slachtofferverklaring’, ingevuld door het slachtoffer en anderzijds de ‘slachtofferfiche’, ingevuld door het slachtoffer met behulp van de dienst slachtofferonthaal biedt in de praktijk weinig meerwaarde. Integendeel, het blijkt bij heel wat slachtoffers en bevoegde actoren voor verwarring te zorgen.
De federale regering wil voortaan meer eenvoud en schrapt de slachtofferverklaring. Vanaf 1 september 2022 zal alleen nog de slachtofferfiche worden gebruikt. Het model van de nieuwe fiche is al klaar en werd op 24 augustus 2022 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd.
Het nieuwe formulier geeft slachtoffers heel wat informatie. Het voorblad geeft hen een antwoord op vragen zoals waarom en wanneer de fiche te gebruiken. Er wordt hen ook duidelijk meegedeeld dat de fiche deel uitmaakt van het strafdossier en zowel door de veroordeelde als zijn advocaat kan worden ingekeken (behalve het deel met hun contactgegevens). Slachtoffers kunnen de fiche alleen invullen of met behulp van de dienst slachtofferonthaal, maar moeten wel aangeven of ze hulp kregen. Verder op het formulier: de persoonlijke gegevens van het slachtoffer, de gegevens m.b.t. de veroordeelde, de verzoeken van het slachtoffers (welke rechten willen ze doen gelden?), informatie over de schadevergoeding en eventuele bijkomende informatie.
De fiche moet bezorgd worden aan de griffie van een strafuitvoeringsrechtbank of een dienst slachtofferonthaal. Slachtoffers die niet langer bij de strafuitvoeringsprocedure willen worden betrokken, moeten hun slachtofferfiche intrekken.
Proactieve contactname slachtoffers
De Strafuitvoeringswet geeft de Koning de bevoegdheid om te bepalen voor welke misdaden en wanbedrijven die de fysieke of psychische integriteit van derden aantasten of bedreigen de slachtoffers proactief zullen worden gecontacteerd door de bevoegde gemeenschappen. De samenstelling van die lijst was het voorwerp van besprekingen in het College van Procureurs-generaal samen met de gemeenschappen en is nu klaar.
Op de lijst:
| • | opzettelijke misdrijven die de dood van het slachtoffer hebben veroorzaakt en de pogingen daartoe (bv. gijzeling met de dood tot gevolg, doodslag, oudermoord, kwaadwillige belemmering van het verkeer met de dood tot gevolg, mensenhandel met de dood tot gevolg en opzettelijke brandstichting met de dood tot gevolg); |
| • | onopzettelijke misdrijven die de dood van het slachtoffer hebben veroorzaakt (bv. onopzettelijke slagen en verwondingen met de door tot gevolg en treinongeval met de dood tot gevolg); |
| • | verkrachting en de poging daartoe. |
Het openbaar ministerie bij het gerecht dat het in kracht van gewijsde vonnis of arrest heeft uitgesproken is voortaan verplicht om contact op te nemen met de bevoegde dienst van de gemeenschappen zodat die de slachtoffers kan contacteren en inlichten over het doen gelden van hun rechten. En dat wanneer er in het vonnis of arrest een veroordeling is uitgesproken voor de misdaden en wanbedrijven die op de lijst staan.
Om enige flexibiliteit mogelijk te maken, is voorzien dat in uitzonderlijke gevallen en omwille van bijzondere omstandigheden aan het dossier, het openbaar ministerie kan beslissen om de bevoegde dienst van de gemeenschappen te vatten wanneer de veroordeling werd uitgesproken voor andere feiten dan deze opgenomen in de lijst.
Het KB geeft aan hoe de contactname precies verloopt.
Vanaf 1 september 2022
De nieuwe regels gelden vanaf 1 september 2022. Maar er zijn overgangsbepalingen. Zo blijven de reeds opgestelde slachtofferverklaringen en slachtofferfiches geldig.
