De EU heeft voortaan een uniform sanctieregime voor wereldwijde schendingen van de mensenrechten: het ‘EU Global Human Rights Sanctions Regime’ of EUGHRSR. Door Verordening 2020/1998 en Besluit 2020/1999 kan de Europese Unie personen, entiteiten en organen die verantwoordelijk zijn voor of betrokken zijn bij ernstige mensenrechtenschendingen in de wereld, ongeacht de plaats waar de schendingen hebben plaatsgevonden, gerichte sancties opleggen zoals een inreisverbod voor de EU en het bevriezen van tegoeden en economische middelen.
Sancties en beperkingen bij schendingen van de mensenrechten zijn uiteraard niet nieuw. Maar de huidige sanctieregimes zijn geografisch beperkter en veelal gericht op een bepaald gebied. Het nieuwe regime laat een wereldwijde aanpak toe: de EU kan voortaan specifieke sancties opleggen aan individuen en entiteiten die waar ook ter wereld de mensenrechten schenden en tegen personen of entiteiten die er banden mee hebben.
Ernstige mensenrechtenschendingen
Het regime is van toepassing bij ernstige schendingen van de mensenrechten. Het gaat in eerste instantie over genocide, misdrijven tegen de menselijkheid, foltering, slavernij, buitengerechtelijke executies, willekeurige arrestaties en detenties.
Maar het kan ook gaan over andere inbreuken op de mensenrechten zoals mensenhandel, seksueel en gendergerelateerd geweld of schending van de vrijheid van godsdienst voor zover die schendingen wijdverbreid of systematisch van aard zijn of anderszins aanleiding geven tot ernstige bezorgdheid in het licht van de doelstellingen van het Gemeenschappelijk Buitenlands- en Veiligheidsbeleid (GBVB).
Inreisverbod en bevroren middelen
Op basis van het EUGHRSR kunnen daders een inreisverbod krijgen voor de EU en kunnen de tegoeden en economische middelen van personen, entiteiten of organen in de EU worden bevroren. Wanneer een persoon, entiteit of orgaan onder het sanctieregime valt is het voor andere personen of entiteiten in de EU verboden om hen direct of indirect middelen ter beschikking te stellen.
Sanctielijst
Het is de Raad van de Europese Unie die beslist of een natuurlijke persoon, rechtspersoon, entiteit of lichaam aan een sanctie wordt onderworpen. Ze plaatst alle betrokken op een zogenaamde sanctielijst die (minstens) om de 12 maanden wordt herbekeken. De Raad moet iedereen die op de lijst gaat komen, op voorhand inlichten zodat ze zich kunnen verweren.
Rechtstreeks van toepassing sinds 8 december
De verordening is rechtstreeks van toepassing in alle lidstaten sinds 8 december 2020. De lidstaten zijn dus verplicht om de regels na te leven. Ze moeten zelf de nodige sancties vastleggen voor overtredingen.