Opsluiting van vijf tot tien jaar
De zwaarste straf – opsluiting van vijf tot tien jaar en een geldboete van 750 tot 75 000 euro – is voorzien voor vier nieuwe misdrijven: de illegale wegname van organen, de illegale transplantatie, de begeleidende handelingen rond illegaal weggenomen organen en het ronselen van kandidaat-donoren of -ontvangers uit winstbejag.
Wegname van een orgaan is strafbaar met deze straf als dit gebeurt
• | zonder de vrije, geïnformeerde en specifieke toestemming van de levende donor of – bij een wegname post mortem – zonder naleving van de wettelijke regels rond toestemming of verzet; |
• | in ruil voor een profijt of een vergelijkbaar voordeel, ongeacht aan wie dit is beloofd en ongeacht of de donor al dan niet heeft ingestemd met de wegname; of |
• | door iemand die daarvoor niet gemachtigd is. Of wanneer de wegnam buiten een gemachtigde verzorgingsinrichting plaatsvindt. |
Ook wie organen die onwettig zijn weggenomen, transplanteert of op een ander manier gebruikt, is strafbaar met een opsluiting van vijf tot tien jaar. Ook als het gaat om organen die in het buitenland zijn weggenomen op een manier die niet verenigbaar is met de Belgische normen. Om als transplanteerder strafbaar te zijn op deze gronden moet men wel op de hoogte zijn van de onwettige wegname.
Wie een orgaan transplanteert zonder hiervoor gemachtigd te zijn of dat doet buiten een gemachtigde verzorgingsinstelling is ook strafbaar.
Ook alle begeleidende handelingen rond illegale orgaanhandel zijn strafbaar met opsluiting van vijf tot tien jaar. Het gaat om de voorbereiding, de preservatie, de opslag, het vervoer, de overbrenging, de ontvangst, de invoer en de uitvoer van illegaal weggenomen organen. Om strafbaar te zijn, moet men wel met kennis van zaken handelen.
Een opsluiting van vijf tot tien jaar is ten slotte ook voorzien voor wie een kandidaat-orgaandonor of -orgaanontvanger benadert of werft uit winstbejag.
Gevangenisstraf van een jaar tot vijf jaar
Andere orgaanmisdrijven worden iets lichter bestraft: met een gevangenisstraf van een jaar tot vijf jaar en een geldboete van 500 tot 50.000 euro.
Die straf is er onder meer voor wie bijvoorbeeld illegale wegname en illegale transplantatie vergemakkelijkt, bevordert of daartoe aanzet. Ook wie reclame maakt voor die illegale praktijken wordt op die manier bestraft. Net zoals diegene die de behoefte aan of de beschikbaarheid van organen direct of indirect onder de aandacht brengt, als dit gebeurt uit winstbejag voor zichzelf of een derde.
Wie een illegaal weggenomen orgaan bij zichzelf laat transplanteren is eveneens strafbaar met een gevangenisstraf van een tot vijf jaar.
Dezelfde straf geldt tot slot ook voor wie, ongeacht zijn functie, iemand een voordeel belooft, aanbiedt of geeft om een orgaan illegaal weg te nemen of te transplanteren of om die illegale praktijken te vergemakkelijken. Ook wie een voordeel vraagt, aanvaardt of ontvangt om een orgaan illegaal weg te nemen of te transplanteren, wordt op die manier bestraft.
Verzwarende omstandigheden
Heel wat situaties worden beschouwd als verzwarende omstandigheden en verhogen hierdoor de strafmaat. Bijvoorbeeld wanneer het misdrijf gepleegd is ten opzichte van een minderjarige of een bijzonder kwetsbare persoon of wanneer het leven van het slachtoffer opzettelijk in gevaar is gebracht. Of wanneer de illegale activiteiten een gewoonte zijn.
Bijkomende sancties
Wie veroordeeld wordt voor een van die nieuwe misdrijven, wordt altijd ontzet uit zijn burgerlijke en politieke rechten. De rechter kan de veroordeelde ook verbieden om een beroepactiviteit of sociale activiteit uit te oefenen die verband houdt met de strafbare gestelde feiten. Denk bijvoorbeeld aan artsen of begrafenisondernemers. Hij kan de inrichting (bv. mortuarium, ziekenhuis) waar de feiten zijn gepleegd sluiten en zaken verbeurdverklaren.
Rechtsmacht
Iedereen die zich in het buitenland schuldig maakt aan misdrijven inzake orgaanhandel kan ook in ons land vervolgd worden, als hij in België wordt gevonden. Dit ongeacht zijn nationaliteit en zonder dat dubbele strafbaarstelling vereist is. Die mogelijkheid geldt wel alleen maar in geval de misdrijven samenhangen met wegnemingen – uitgevoerd of overwogen – in ruil voor een vergoeding.
Telefoontap
Bij ernstige aanwijzingen van orgaanhandel mag de onderzoeksrechter een telefoontap bevelen.
Inwerkingtreding
De nieuwe wet van 22 mei 2019 treedt in werking op 1 juli 2019.